Στη λιθίαση του ουροποιητικού έχουμε λίθο ή λίθους μέσα στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος. Πιο συγκεκριμένα, ένας άνθρωπος μπορεί να εμφανίσει λιθίαση στους νεφρούς (νεφρολιθίαση), στους ουρητήρες (τους σωλήνες που μεταφέρουν τα ούρα από τα νεφρά στην ουροδόχο κύστη), στην ουροδόχο κύστη και στην ουρήθρα (τον σωλήνα μέσω του οποίου τα ούρα βγαίνουν από την κύστη προς τα έξω).

Πιο συχνοί είναι οι λίθοι από οξαλικό ασβέστιο. Εμφανίζονται συχνότερα σε άνδρες ηλικίας 20 – 50 ετών και κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνισή τους είναι το οικογενειακό ιστορικό, το θερμό κλίμα, μια διατροφή πλούσια σε αλάτι, λίπος και γαλακτοκομικά, η παχυσαρκία, η ελαττωμένη κατανάλωση υγρών και η καθιστική ζωή.

Η λιθίαση δεν δίνει συμπτώματα, παρά μόνο αν ο λίθος ή οι λίθοι μέσα στον ουρητήρα εμποδίζουν τη ροή των ούρων από τα νεφρά. Τότε συνήθως εκδηλώνεται κολικός του νεφρού: έντονος πόνος στην περιοχή των νεφρών, που μπορεί να αντανακλά στην κοιλιά, στην κύστη ή στα έξω γεννητικά όργανα. Αν συνυπάρχει ουρολοίμωξη, η λιθίαση μπορεί να συνοδεύεται από ρίγη, πυρετό, κόπωση, δυσουρία και πόνο στα νεφρά.

Η διάγνωση της λιθίασης γίνεται από το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τον απαραίτητο εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο.

Ο απεικονιστικός έλεγχος περιλαμβάνει:

1. Απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης: Ανιχνεύει τους λίθους με εξαίρεση αυτούς του ουρικού οξέως.
2. Υπερηχογράφημα του ουροποιητικού: Ενημερώνει για ενδεχόμενη απόφραξη (υδρονέφρωση) και ανιχνεύει λίθους μέσα στον νεφρό ή την κύστη, αλλά όχι στον ουρητήρα.
3. Ενδοφλέβια ουρογραφία ή πυελογραφία: Εντοπίζει την ακριβή θέση των λίθων ή/και την ύπαρξη ανατομικών ανωμαλιών που μπορεί να προδιαθέτουν στη δημιουργία λίθων. Συμβάλλει επίσης στην εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας και του βαθμού υδρονέφρωσης.
4. Αξονική πυελογραφία χωρίς πόσιμο σκιαγραφικό (μόνο ενδοφλέβιο): Υπερέχει διαγνωστικά σε σχέση με την την ενδοφλέβια ουρογραφία, ενώ ελέγχει παράλληλα την ανατομία του νεφρού.

Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει:

1. Γενική ανάλυση ούρων.
2. Βιοχημική ανάλυση αίματος: Οι δείκτες που μας ενδιαφέρουν είναι η ουρία, η κρεατινίνη και το ουρικό οξύ.
3. Παραθορμόνη: Είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από τους παραθυρεοειδείς αδένες και ελέγχεται σε περιπτώσεις αυξημένου ασβεστίου, καθώς η υπερλειτουργία των συγκεκριμένων αδένων ενοχοποιείται για τη δημιουργία λίθων.
4. Συλλογή ούρων 24ώρου: Συστήνεται για τον εντοπισμό ενδεχόμενης μεταβολικής ανωμαλίας που να ευθύνεται για την παραγωγή λίθων.
5. Ανάλυση του λίθου: Εφόσον αφαιρεθεί ο λίθος, καθορίζεται το είδος του, προκειμένου να ληφθούν μέτρα για να μειωθούν οι πιθανότητες υποτροπής και επανεμφάνισης της λιθίασης.

Σε κάποιες μορφές λίθων συνταγογραφούνται φάρμακα, που είτε μειώνουν το μέγεθός των λίθων, είτε εμποδίζουν τον επανασχηματισμό τους.  Η επιλογή τους, εξαρτάται από τη χημική σύσταση του λίθου και την ενδεχόμενη ύπαρξη μεταβολικού νοσήματος.