Οι πέτρες στα νεφρά, η γνωστή νεφρολιθίαση είναι η τρίτη πιο συχνή πάθηση -και μάλιστα επώδυνη- του ουροποιητικού: ακολουθούν οι ουρολοιμώξεις και οι παθήσεις του προστάτη. Εμφανίζονται σε τριπλάσια συχνότητα στους άνδρες απ’ ό,τι τις γυναίκες.

Λιθίαση δεν εμφανίζουν μόνο τα νεφρά αλλά και οι ουρητήρες (τα «σωληνάκια» που με τη βοήθειά τους μεταφέρονται τα ούρα από τα νεφρά στην ουροδόχο κύστη ή η  ουροδόχος κύστη. Αν δεν διαγνωστούν και αντιμετωπισθούν εγκαίρως, είναι πιθανό να προκαλέσουν βλάβες στο ουροποιητικό: μόλυνση, νεφρική βλάβη ή και νεφρική ανεπάρκεια.

Τί είναι οι λίθοι;

Οι πέτρες αποτελούν μάζα κρυστάλλων με διάφορες χημικές ουσίες. Συνήθως περιέχουν ασβέστιο και οξαλικά ή φωσφορικά (πέτρες οξαλικού ή φωσφορικού ασβεστίου). Οι λίθοι ουρικού οξέος και στρουβίτη ή αλλιώς φλεγμονώδεις λίθοι προκαλούνται από ουρολοιμώξεις και μολύνσεις του ουροποιητικού. Σπανιότερα σχηματίζονται λίθοι κυστίνης. Οι λίθοι δημιουργούνται όταν ενώνονται μεταξύ τους άχρηστες ουσίες και άλατα κυρίως ασβεστίου και ουρικού οξέως, τα οποία συνήθως αποβάλλονται από τα νεφρά.

Γιατί δημιουργούνται λίθοι;

Αν τα ούρα είναι  πολύ πυκνά (υπερκορεσμένα με διαλύματα αλάτων) ή δεν πίνουμε αρκετά υγρά, τότε σχηματίζονται οι λίθοι.

Είναι πιθανότερο να εμφανισθούν αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ή ανατομικές ανωμαλίες, οι οποίες προκαλούν στάση των ούρων. Αν το άτομο είναι ευπαθές σε ουρολοιμώξεις, παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος, μεταβολικές ή εντερικές παθήσεις, όπως η νόσος του Crohn, αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανίσει πέτρες. Αντίστοιχα λειτουργεί επιβαρυντικά αν δεν πίνουμε επαρκείς ποσότητες νερού και αν καταναλώνουμε πολλές ζωικές πρωτεΐνες, νάτριο ή απλά σάκχαρα.

Είναι πιθανή η αυτόματη αποβολή του λίθου;

Το μέγεθος, η θέση και το σχήμα του λίθου καθορίζουν τις πιθανότητες αυτόματης αποβολής του. Περίπου το 80% των λίθων που είναι μικρότεροι από 4 χιλιοστά αποβάλλονται αυτομάτως. Αν όμως είναι μεγαλύτερος από 7 χιλιοστά, οι πιθανότητες αυτόματης αποβολής μειώνονται δραστικά.  Ο ουρολόγος χορηγώντας στον ασθενή την κατάλληλη  φαρμακευτική αγωγή μπορεί να προκαλέσει χαλάρωση στους μύες του ουρητήρα, προκειμένου η πέτρα να αποβληθεί ευκολότερα και με λιγότερο πόνο.

Ποια τα συμπτώματα;

Συχνά  οι πέτρες εντοπίζονται τυχαία μετά έναν υπέρηχο ή μια ακτινογραφία.  Εάν οι κρύσταλλοι είναι μικροί θα αποβληθούν από τον οργανισμό μέσω των ούρων, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Αν η πέτρα είναι μεγάλη, δεν θα είναι δυνατή η διέλευσή της από το ουροποιητικό. Συνήθως το πρόβλημα εκδηλώνεται όταν ο λίθος μετακινηθεί στον ουρητήρα και προκαλέσει απόφραξη εμποδίζοντας την ροή των ούρων από τους νεφρούς στην ουροδόχο κύστη. Τότε ο νεφρός διογκώνεται (η αποκαλούμενη υδρονέφρωση) η οποία προκαλεί οξύ πόνο, τον αποκαλούμενο  κολικό του νεφρού. Ο πόνος ξεκινά συνήθως από τα πλευρά και μεταφέρεται χαμηλά στους βουβώνες και τα γεννητικά όργανα: ο ασθενής δεν μπορεί να ανακουφισθεί, όποια στάση κι αν πάρει το σώμα του. Ο πόνος χτυπά «κατά κύματα», εκδηλώνεται  «τσούξιμο» κατά την ούρηση και το χρώμα των ούρων είναι ροζ, κόκκινο ή καφέ ενώ είναι θολά και ιδιαίτερα δυσώδη.  Ταυτόχρονα μπορεί να εκδηλωθούν επίμονη ανάγκη για ούρηση, ναυτία, έμετος, αιματουρία, συχνουρία και πυρετός (αν υπάρχει μικρόβιο στα ούρα). Η  μετατόπιση της πέτρας  αυξάνει την ένταση του πόνου.

Πώς θα γίνει η διάγνωση;

Η ύπαρξη λίθων κατά 80% αναδεικνύεται από την απλή ακτινογραφία. Το υπερηχογράφημα καταδεικνύει  αν υπάρχει απόφραξη, δηλαδή εμποδίζεται η ροή των ούρων ενώ η αξονική τομογραφία απεικονίζει λεπτομερώς την ακριβή θέση του λίθου και τυχόν επιπτώσεις στους νεφρούς.

Η κλινική διάγνωση συνήθως περιλαμβάνει ακτινογραφία, υπέρηχο, ενδοφλέβιο ουρογραφία ή και αξονική τομογραφία. Η χημική ανάλυση του λίθου και η ανάλυση αίματος και ούρων κρίνονται απαραίτητες.

Πότε πρέπει να επισκεφθώ τον γιατρό;

Ζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια αν:

• Ο πόνος δεν σας επιτρέπει να ανακουφιστείτε οποιαδήποτε θέση ή στάση κι αν πάρει το σώμα σας.
• Ο πόνος συνοδεύεται από ναυτία και έμετο ή πυρετό και ρίγη.
• Εμφανιστεί αίμα στα ούρα σας
• Δυσκολεύεστε να ουρήσετε.

Θεραπεία

Συνήθως οι μικρές πέτρες εκδηλώνουν ελάχιστα συμπτώματα και δεν απαιτούν επεμβατική θεραπεία. Μία μικρή πέτρα μπορεί να αποβληθεί αν πίνετε έως 3 λίτρα νερό καθημερινά και παράγετε διαυγή ούρα. Ο γιατρός θα χορηγήσει παυσίπονα που θα ανακουφίσουν από τον πόνο ή θα συστήσει φάρμακο που θα διευκολύνει την αποβολή της πέτρας από τα νεφρά.

Οι μεγάλες πέτρες προκαλούν έντονα συμπτώματα και  δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με συντηρητικά μέτρα επειδή επιπρόσθετα  προκαλούν αιμορραγία, νεφρική βλάβη, ή λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.

Τα τελευταία χρόνια οι πέτρες στα νεφρά αντιμετωπίζονται με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους όπως:

Εξωσωματική λιθοτριψία

Ενδείκνυται για λίθους του νεφρού ή όσους βρίσκονται στο αρχικό τμήμα  του ουρητήρα. Η μέθοδος παράγει κύματα κρούσης που κονιορτοποιούν τις πέτρες.

Ουρητηροσκόπηση και ενδοσκοπική λιθοτριψία

Σε αυτήν τη μέθοδο, ένα λεπτό και μακρύ όργανο εισάγεται διαμέσου ουρήθρας και ουροδόχου κύστης στον ουρητήρα μέχρι το σημείο όπου βρίσκεται ο λίθος, ο οποίος κονιορτοποιείται με laser. Το ποσοστό επιτυχίας ξεπερνάει το 95%.

Διαδερμική λιθοτριψία

Μέσω μιας μικρής τρύπας στο δέρμα στο ύψος της μέσης, εισάγεται το νεφροσκόπιο, το οποίο κατακερματίζει τις πέτρες και τις αφαιρεί. Η μέθοδος απαιτεί γενική αναισθησία και παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο περίπου για δύο ημέρες, μέχρι να αφαιρεθούν ο καθετήρας στην ουροδόχο κύστη και ένας σωλήνας παροχέτευσης από το νεφρό.

Ο ουρολόγος θα επιλέξει τη μέθοδο αντιμετώπισης της πέτρας.  Οι ενδοουρολογικές τεχνικές στα χέρια έμπειρων χειρουργών, έχουν λιγότερες επιπλοκές και ταχύτερη ανάρρωση για τους ασθενείς.